Vrste skrining metoda – mamografija, ultrazvuk, samopregled i klinički pregled

Rak dojke predstavlja najčešći maligni tumor kod žena, ali zahvaljujući napretku medicine i organizovanim programima ranog otkrivanja, mogućnost izlečenja je izuzetno visoka ako se bolest dijagnostikuje na vreme.

Skrining metode su ključne za rano otkrivanje promena na dojkama, jer omogućavaju dijagnozu pre pojave simptoma ili opipljivih promena. U praksi se primenjuju četiri osnovne metode koje se međusobno dopunjuju: mamografija, ultrazvuk, samopregled i klinički pregled dojki.

Mamografija

Mamografija je rendgenski pregled dojki koji predstavlja osnovnu i najvažniju skrining metodu za rano otkrivanje raka dojke. Ova metoda omogućava uočavanje promena u tkivu koje su premale da bi se mogle napipati.

Preporuke za izvođenje mamografije:

Za žene prosečnog rizika: organizovani skrining program u Srbiji podrazumeva da žene starosti od 45 do 69 godina rade mamografiju svake dve godine.

Majka, sestra, ćerka obolele od raka dojke ili prisustvom genetskih mutacija BRCA1/BRCA2, mamografija se preporučuje i ranije i češće, uz dodatne metode, a prema uputstvu lekara.

Prednosti mamografije:

Otkriva promene koje nisu vidljive ni opipljive.
Omogućava pravovremeno postavljanje dijagnoze i početak lečenja.
Znatno povećava šansu za izlečenje.

Mamografija se izvodi pomoću uređaja koji koristi niske doze X-zraka, a pregled traje svega nekoliko minuta. Iako može biti neprijatan zbog pritiska dojke između ploča aparata, pregled je bezbedan i rizik od zračenja minimalan.

Ultrazvuk dojki

Ultrazvuk dojki (UZ) je dijagnostička metoda koja koristi zvučne talase za prikaz unutrašnje strukture tkiva dojke. Ova metoda ne koristi zračenje i potpuno je bezbolna, zbog čega je posebno pogodna za mlađe žene sa gustim žlezdanim tkivom, kod kojih mamografija ima manju dijagnostičku vrednost.

Preporuke:

Ženama mlađim od 40 godina savetuje se
ultrazvuk dojki jednom godišnje.

Kod žena starijih od 40 godina ultrazvuk se često koristi kao dopuna mamografiji, naročito kod sumnjivih nalaza ili nejasnih promena.

Prednosti ultrazvuka:

01.

Pomaže u razlikovanju
cističnih i čvrstih
promena.

02.

Može da detektuje promene
koje mamografija
ne prikazuje jasno.

03.

Ne izlaže pacijentkinju zračenju i pogodan je za ponovljene kontrole.

Ultrazvuk se često koristi i za vođene biopsije, kada je potrebno uzeti uzorak tkiva za patohistološku analizu.

Samopregled dojki

Samopregled dojki je jednostavna, ali značajna metoda samokontrole koja podstiče žene da upoznaju svoje telo i uoče eventualne promene. Iako samopregled ne može zameniti stručni pregled, on omogućava rano reagovanje i obraćanje lekaru na vreme.

Preporuke:

Samopregled treba obavljati jednom mesečno, 5 do 7 dana nakon početka menstruacije, kada su dojke najmekše.

Žene u menopauzi mogu odabrati jedan datum u mesecu i redovno ga se pridržavati.

Tok pregleda:

Pregled se obavlja u stojećem položaju ispred ogledala i ležeći, blagim kružnim pokretima jagodica prstiju. Potrebno je obratiti pažnju na promene u obliku i veličini dojke, uvlačenje bradavica, pojavu sekreta, zadebljanja ili čvorića. Samopregled je edukativna i osnažujuća praksa, jer doprinosi razvijanju svesti o značaju prevencije i ranog otkrivanja.

Klinički pregled dojki

Klinički pregled dojki podrazumeva pregled koji obavlja lekar – najčešće ginekolog, onkolog, hirurg ili lekar opšte prakse obučen za ovu vrstu pregleda. Pregled se obavlja palpacijom dojki i pazušnih regija, uz procenu stanja kože, bradavica i limfnih čvorova.

Preporuke:

Iako se ranije često preporučivao jednom godišnje za sve žene, novije smernice navode da klinički pregled dojki nije dovoljan sam za skrining i treba biti deo šireg pristupa.

Kod žena sa povećanim rizikom od raka dojke pregled se može obavljati i češće, po preporuci lekara

Ovaj pregled omogućava lekaru da uoči eventualne nepravilnosti i odluči o potrebi za dodatnim dijagnostičkim metodama (ultrazvuk, mamografija, biopsija).

Šta je važno da upamtimo?

Nijedna metoda ne može potpuno zameniti drugu – one se međusobno dopunjuju i zajedno čine najpouzdaniji sistem ranog otkrivanja raka dojke. Mamografija, ultrazvuk, klinički pregled i samopregled zajedno omogućavaju da se bolest otkrije u fazi kada je lečenje najuspešnije i najmanje invazivno.

Organizovani skrining programi su efikasniji od oportunog skrininga koji predstavlja pojedinačne preglede koji se rade kada osoba sama odluči ili lekar proceni da je potreban. Pravovremeno otkrivanje pojave bolesti dok je još u ranoj fazi, spašava živote.

Redovni pregledi, svest o značaju prevencije i odgovoran odnos prema zdravlju najvažniji su koraci ka smanjenju smrtnosti od raka dojke i unapređenju kvaliteta života žena.